72,20 zł
Cena regularna:
84,90 zł
129,00 zł
Cena regularna:
151,80 zł
139,00 zł
Cena regularna:
173,80 zł
120,50 zł
Cena regularna:
141,80 zł
Pokrzywka: przyczyny, objawy, leczenie
Bąble na skórze oraz swędzenie – to dwa główne objawy, z którymi kojarzymy pokrzywkę. Na tle innych chorób skóry wydaje się ona dosyć niegroźnym schorzeniem. Warto jednak wiedzieć, że pokrzywka ma też swoją druga, zagrażającą życiu „twarz”.
Co to jest pokrzywka i jakie są jej objawy?
Pokrzywka to choroba skóry, której objawem są różowe lub bladoróżowe bąble otoczone zaczerwienieniem. Zmiany te mogą pojawić się w różnych punktach ciała i mają zróżnicowaną wielkość. Przypominają nieco ślady, jakie pojawiają się na skórze po oparzeniu pokrzywą, stąd nazwa tej choroby. Niekiedy dzięki umiejscowieniu można ustalić, jaki czynnik przyczynił się do ich powstania. Np. pokrzywka słoneczna powstaje w miejscach wystawionych na intensywne działanie promieni słonecznych.
Poszczególne przypadki pokrzywki mogą się znacznie różnić między sobą pod względem powierzchni skóry objętej zmianą. Czasem może to być kilka bąbli, a w innych sytuacjach – skóra na całym przedramieniu czy połowie pleców. Charakterystyczny dla pokrzywki jest też świąd i pieczenie. Zmiany mogą zniknąć w ciągu kilku godzin, by za chwilę pojawić się znowu.
Poza tym jednak ta choroba skóry nie jest bolesna i nie pozostawia po sobie blizn czy przebarwień.
U chorych na pokrzywkę może występować też tzw. dermatografizm. To zjawisko oznacza pojawianie się bąbli pokrzywkowych w miejscach narażonych na drobne urazy takie jak zadrapania, uciśnięcia czy potarcia. Zmiany występują np. w linii po potarciu skóry.
Rodzaje pokrzywki
Ze względu na długość występowania objawów wyróżnia się pokrzywkę ostrą (objawy pojawiają się i ustępują w ciągu 6 tygodni) oraz przewlekłą (zmiany skórne trwają dłużej niż 6 tygodni). W większości przypadków pokrzywka ma charakter ostry. Inny podział bierze pod uwagę przyczyny występowania pokrzywki. W tym kontekście można mówić o pokrzywce idiopatycznej (inaczej samoistnej) oraz pokrzywce indukowanej.
Pokrzywka a obrzęk naczynioruchowy
Pokrzywka może wydawać się stosunkowo łagodną chorobą skóry – i w dużej części przypadków tak właśnie jest. Należy jednak wiedzieć, że ma ona też inne, zdecydowanie groźniejsze oblicze.
Razem z nią u chorego może pojawić się tzw. obrzęk naczynioruchowy (inaczej obrzęk Quinckego). Powstaje on pod skórą w wyniku rozszerzenia i zwiększenia przepuszczalności naczyń krwionośnych. Rozwija się w błyskawicznym tempie, najczęściej w okolicach ust i powiek, a także na rękach, stopach i na narządach płciowych. Obrzęk naczynioruchowy objąć może również gardło i drogi oddechowe, stanowiąc realne zagrożenie życia.
Pokrzywka jako objaw wstrząsu anafilaktycznego
Pokrzywka na skórze może być pierwszym sygnałem wstrząsu anafilaktycznego. Różne źródła mówią, że pojawia się ona w 70 do nawet 90% przypadków tej groźnej dla życia dolegliwości. Wstrząs anafilaktyczny jest szczególnym rodzajem uogólnionej reakcji alergicznej. Przebiega w bardzo gwałtowny sposób.
Do pokrzywki bardzo szybko dochodzi tu nagłe pogorszenie się ogólnego samopoczucia, niepokój, ból i zawroty głowy, uczucie duszności, obrzęk gardła i krtani, spadek ciśnienia, przyspieszenie akcji serca. Mogą wystąpić także nudności i wymioty. Jeżeli chory bardzo szybko nie otrzyma pomocy, czyli nie zostanie podana mu adrenalina, może dojść do zgonu lub do nieodwracalnych zmian w organizmie będących efektem zatrzymania krążenia. W przypadki wstrząsu anafilaktycznego liczą się dosłownie każda minuta i sekunda. Z tego powodu pojawienia się pokrzywki nie wolno lekceważyć. Zwłaszcza, jeśli towarzyszą jej jakiekolwiek inne objawy.
Przyczyny powstawania pokrzywki – pokrzywka indukowana
Mechanizm powstawania pokrzywki nie jest do końca rozpoznany, zaś przyczyny jej pojawiania się na skórze – mocno zróżnicowane. W bardzo wielu przypadkach nie udaje się ich zidentyfikować (zwłaszcza w odniesieniu do pokrzywki przewlekłej).
Pokrzywka o nieustalonym źródle nazywana jest pokrzywką idiopatyczną (samoistną). Pokrzywki indukowane to z kolei takie, których przyczyny są znane. Można je podzielić na pokrzywki o podłożu alergicznym, niealergicznym oraz pokrzywki fizykalne.
Pokrzywka o charakterze alergicznym
Przyczyną powstawania pokrzywek o charakterze alergicznym jest reakcja alergiczna organizmu związana z konkretnym alergenem lub alergenami. Wśród nich można wymienić np.:
- pyłki roślin oraz wchodzące z nimi w reakcję krzyżową alergeny owoców i warzyw (w ten sposób powstaje zespół alergii jamy ustnej – może mu towarzyszyć pokrzywka);
- lateks,
- niektóre pokarmy (np. orzechy, skorupiaki, jaja kurze, pszenica, soja),
- substancje chemiczne (np. formaldehyd w odzieży),
- jad owadów błonkoskrzydłych (pszczół, os, szerszeni, trzmieli).
Pokrzywka o charakterze niealergicznym
Istnieje wiele czynników, które mogą wywoływać pokrzywkę o charakterze niealergicznym. Co ciekawe, w niektórych przypadkach są to te same substancje, które powodują pokrzywkę alergiczną. Różnica polega na tym, że w tym przypadku chory nie ma na nie alergii i nie dochodzi do reakcji alergicznej. W jego organizmie może jednak pojawić się podwyższony poziom histaminy.
Do najczęściej notowanych przypadków pokrzywki niealergicznej należy pokrzywka polekowa, która może być wywoływana m.in. przez:
- niesteroidowe leki przeciwzapalne (takie jak aspiryna czy ibuprofen),
- antybiotyki (np. penicylina i cefalosporyny),
- środki kontrastowe z jodem używane w radiologii (np. podczas tomografii komputerowej),
- narkotyczne środki przeciwbólowe (kodeina, morfina).
Warto wiedzieć, że stosunkowo często spotykana pokrzywka aspirynowa (czyli pokrzywka polekowa wywołana aspiryną) może pojawić się na skórze nie tylko na skutek zażycia tego leku (którego głównym składnikiem jest kwas acetylosalicylowy), ale również spożycia pokarmów i przypraw, które zawierają salicylany (kwas acetylosalicylowy jest ich pochodną). Należą do nich m.in. porzeczki, wiśnie, truskawki, jabłka, brzoskwinie, ogórki, brokuły, pomidory, kurkuma, kminek, tymianek.
Pokrzywka fizykalna
Pokrzywki fizykalne należą do pokrzywek indukowanych, których przyczyną są czynniki takie jak temperatura (niska lub wysoka), woda, promienie słoneczne, ucisk czy wibracje. Wyróżniamy np.:
- pokrzywkę cholinergiczną, będącą efektem wzrostu temperatury ciała chorego, który może być spowodowany zarówno wysiłkiem fizycznym, jak i ogrzaniem w pozycji biernej; bąble pojawiające się przy tej odmianie pokrzywki są stosunkowo drobne;
- pokrzywkę słoneczną, pojawiającą się jako reakcja na promieniowanie słoneczne (w miejscu opalenizny);
- pokrzywkę opóźnionego ucisku (będącą skutkiem uciskania skóry, może pojawić się np. w miejscu, w którym torba uciskała skórę na ramieniu; cechuje się występowaniem dosyć rozległych bąbli);
- pokrzywka wysiłkowa, będąca efektem intensywnej aktywności fizycznej i zwiększonego wysiłku organizmu.
Przyczyny powstawania pokrzywki – pokrzywka idiopatyczna
W wielu przypadkach nie udaje się ustalić przyczyn powstawania pokrzywki. Mówi się wówczas o tzw. pokrzywce idiopatycznej, inaczej samoistnej. Taka pokrzywka może mieć przebieg ostry (wtedy może towarzyszyć jej obrzęk naczynioruchowy). Stanowi także zdecydowaną większość wśród pokrzywek przewlekłych. Częściej występuje u kobiet niż u mężczyzn. Bąble pokrzywkowe często pojawiają się wieczorem wywołując silny świąd i utrudniając zasypianie.
Mimo, że w dużej części przypadków nie udaje się ustalić jej przyczyn, zaobserwowano, że może ona towarzyszyć:
- alergii pokarmowej, zwłaszcza gdy alergenem są orzechy, mleko, jaja, konserwanty i ryby;
- alergii wziewnej wywoływanej przez pyłki roślin i sierść zwierząt;
- alergii na leki;
- niektórym chorobom nowotworowym;
- chorobom autoimmunologicznym;
- zakażeniu paciorkowcem;
- infekcjom grzybiczym i pasożytniczym;
- wirusowemu zapaleniu wątroby różnych typów.
Pokrzywka – diagnostyka
Zdiagnozowanie pokrzywki z reguły nie jest trudne, ponieważ wywołane przez nią zmiany na skórze są dosyć charakterystyczne. Zdecydowanie trudniejszym zadaniem dla lekarzy jest ustalenie jej przyczyn. Pacjenci zgłaszający się do gabinetów mogą spodziewać się, że zostaną zapytani m.in. o:
- czas i okoliczności, w jakich bąble pokrzywkowe pojawiły się pierwszy raz;
- wielkość, kształt oraz lokalizację bąbli;
- częstotliwość pojawiania się pokrzywki;
- to, jak długo utrzymują się zmiany;
- potencjalne alergie;
- czy mają związek z wyjazdami, sposobem spędzania wolnego czasu, zmianami otoczenia;
- przyjmowane leki, suplementy diety, zioła;
- alergie;
- związek między przyjmowanymi posiłkami a pokrzywką;
- występowaniem dodatkowych objawów (zwłaszcza obrzęku naczynioruchowego);
- stosowane używki;
- potencjalny związek między aktywnością fizyczną a pokrzywką;
- potencjalny związek między pokrzywką a wystawianiem skóry na słońce;
- rodzaj wykonywanej pracy.
Przedstawiona tu lista, choć dosyć obszerna, i tak nie wyczerpuje wszystkich kwestii, jakie poruszyć może lekarz podczas wywiadu. Nie powinno to dziwić, ponieważ to właśnie wywiad jest kluczowym elementem diagnostyki pokrzywki.
Badania laboratoryjne przy pokrzywce wykonuje się stosunkowo rzadko, najczęściej w przypadku pokrzywki przewlekłej. Lekarz może wówczas zalecić m.in. badanie krwi (OB lub CRP, mają one na celu ustalenie, czy w organizmie występuje stan zapalny), morfologii z rozmazem, prób wątrobowych, badanie moczu. Niekiedy wykonuje się też testy alergiczne oraz badanie poziomu przeciwciał IgE we krwi.
Pokrzywka – leczenie niefarmakologiczne
Pokrzywka może pojawić się i zniknąć samoistnie, bez żadnych dodatkowych objawów. Jeśli jednak sytuacja ta się powtarza, należy zgłosić się do lekarza. Należy unikać leczenia się na własną rękę. W czasie wizyty lekarz będzie próbował ustalić przyczynę pojawiania się pokrzywki.
Jeśli się to uda – zaleci unikanie czynnika wyzwalającego. Jeżeli zajdzie podejrzenie, że pokrzywka pojawia się na tle pokarmowym, sposobem leczenia może być zastosowanie diety eliminacyjnej. Jeżeli zajdzie podejrzenie, że pojawienie się pokrzywki ma związek z inną chorobą, podstawą będzie leczenie choroby podstawowej.
Pokrzywka – leczenie farmakologiczne
W przypadku nasilenia objawów pokrzywki albo w sytuacji, kiedy są one szczególnie uciążliwe (powodując np. bardzo intensywny świąd), może być konieczne wdrożenie leczenia farmakologicznego. Podobnie jak w odniesieniu do innych chorób skóry pojawiających się na tle alergicznym i zapalnym, jednymi z podstawowych leków mających zastosowanie w leczeniu pokrzywki będą preparaty przeciwhistaminowe. Zmniejszą one uczucie swędzenia oraz spowoduję zanikanie bąbli.
Drugą grupą farmaceutyków zapisywanych pacjentom są leki przeciwzapalne, w tym glikokortykosteroidy. Stosuje się je zwłaszcza w nawracających przypadkach pokrzywki przewlekłej.
Co robić w razie wystąpienia objawów pokrzywki?
Objawy pokrzywki mogą pojawiać się i znikać bez naszej ingerencji (dzieje się tak u ok. 2/3 chorych). Jednak jeśli cierpimy na jej przewlekłą odmianę lub pokrzywka jest wyjątkowo uciążliwa (bo np. pojawia się w nocy, mocno swędzi i uniemożliwia sen) – należy zwrócić się do lekarza. Jeżeli już ktoś ma przepisane określone leki – należy je zażyć. Trzeba też uważnie obserwować swój organizm, zwłaszcza, jeśli pokrzywka pojawia się pierwszy raz, nie potrafimy zidentyfikować jej przyczyn lub wiemy, że mieliśmy kontakt z silnie uczulającą substancją (np. jad pszczół czy os czy orzechy).
Może bowiem okazać się, że pokrzywka stanowi objaw innego schorzenia. Szczególnymi przypadkami są tu wspomniany już wstrząs anafilaktyczny oraz obrzęk naczynioruchowy. W tym przypadku trzeba jak najszybciej wezwać pogotowie i zaaplikować adrenalinę (jeśli ktoś ma ją przepisaną).
Pokrzywka a stres i alkohol
W dosyć zgodnej opinii specjalistów stres oraz alkohol mogą być czynnikami wywołującymi oraz nasilającymi objawy pokrzywki. Warto więc, by osoby, u których pojawia się ona dosyć często przyjrzały się swojemu organizmowi pod kątem oddziaływania na niego tych dwóch czynników.
Ich unikanie może poprawić kondycję skóry oraz obniżyć ryzyko pojawiania się stanu zapalnego i reakcji alergicznej. Oczywiście, o ile w przypadku alkoholu powinno być to stosunkowo łatwe (przynajmniej teoretycznie), o tyle stres uznaje się za nieodłączny element życia. Nawracająca pokrzywka może jednak być sygnałem, że najwyższy czas poszukać sposobów na radzenie sobie z nim.
Warto też dodać, że pokrzywka to nie jedyna choroba skóry, w przypadku której stres może być wyzwalaczem. Podobnie rzecz ma się np. z atopowym zapaleniem skóry.
Pokrzywka u dzieci
Pokrzywka u dzieci najczęściej przybiera ostrą postać. Bąble pokrzywkowe pojawiają się nagle i znikają samoistnie w ciągu kilku godzin. Ich występowanie może wiązać się z zastosowaniem jakiegoś leku, spożyciem pokarmu oraz ze współistniejącą infekcją górnych dróg oddechowych.
Ten ostatni element jest dosyć charakterystyczny dla pokrzywki u dzieci. Dlatego w przypadku nawrotów pokrzywki warto przebadać je pod kątem poszukiwania ukrytych ognisk infekcji. Ich źródłem mogą być zarówno schorzenia laryngologiczne (np. zapalenie migdałków), jak i stomatologiczne (próchnica).