ŁUSZCZYCA

Łuszczyca: czym jest? Jak wygląda? Jak ją leczyć?

Łuszczyca to choroba skóry mająca bardzo negatywny wpływ na życie osób, które się z nią borykają. Źródłem stresu są dla nich m.in. reakcje otoczenia na wgląd ich skóry. Chociażby z tego powodu warto dowiedzieć się czegoś więcej na temat tego schorzenia.

Co to jest łuszczyca?

Łuszczyca to niezakaźna, przewlekła i ogólnoustrojowa (obejmująca cały organizm) choroba zapalna o nieustalonym do końca podłożu. Jej cechą charakterystyczną są zmiany na skórze będące skutkiem nadmiernego rogowacenia naskórka.

Diagnozowana jest u ok. 2% populacji Europy i USA, w Azji i Afryce jest rzadziej spotykana. W przypadku Polski mówi się, że z różnymi rodzajami łuszczycy zmaga się ok. 2-3% populacji. Jest ona jedną z najczęściej diagnozowanych chorób skóry (inaczej dermatoz). Nie jest zakaźna, ale niestety ma charakter przewlekły. To oznacza, że po okresach remisji można spodziewać się nawrotów. Póki co, medycyna nie zna sposobu na jej całkowite wyleczenie.

Jak wygląda łuszczyca? Objawy łuszczycy

Łuszczyca to choroba obejmująca cały organizm. Jest to choroba niejednorodna, a jej objawy mogą różnić się między sobą w zależności od rodzaju oraz stopnia jej nasilenia. Nie zmienia to oczywiście faktu, że jest to choroba skóry, i to właśnie zmiany na skórze są najczęstszym i najbardziej charakterystycznym jej objawem. Wynikają one z zaburzeń w procesie regeneracji naskórka.

Z łuszczycą najmocniej kojarzą się zmiany towarzyszące jej najczęściej występującej odmianie, czyli łuszczycy zwykłej (nazywanej też łuszczycą zwyczajną lub plackowatą). Stanowi ona ok. 80% wszystkich diagnozowanych przypadków. 

W pierwszej jej fazie na skórze pojawiają się wykwity pierwotne, czyli wyraźnie odgraniczone, czerwonobrunatne grudki o drobnopłatowej, złuszczającej się powierzchni. Ich średnica może dochodzić do ok. 2 cm. Zmiany w pełni rozwinięte, czyli tzw. tarczki, są większe i pokryte przylegającymi siebie srebrzystymi łuskami – tzw. blaszkami łuszczycowymi.

Po ich zdrapaniu (złuszczeniu) okazuje się, że skóra pod nimi jest błyszcząca, jakby pokryta woskiem. Jest to tzw. objaw świecy stearynowej. Charakterystyczne jest również pojawienie się na niej drobnych, kropelkowatych krwawień (objaw Auspitza). Typowy dla łuszczycy jest również tzw. objaw Koebnera. Polega on na tym, że zmiany łuszczycowe mogą wystąpić wzdłuż linii zadrapania naskórka. Pojawiają się po upływie ok. 6-12 dni.

Łuszczyca zwyczajna to choroba skóry, w przypadku której zmiany najczęściej pojawiają się w takich miejscach jak łokcie, kolana, owłosiona skóra głowy i okolica lędźwiowo-krzyżowa. W przypadku głowy mogą wychodzić poza linię włosów, wchodząc na czoło, szyję, okolice za uszami. Dają w ten sposób efekt tzw. korony łuszczycowej. Warto też wiedzieć, że w przypadku łuszczycy głowy, zmiany nie wpływają negatywnie na strukturę i kondycję włosów.

Łuszczyca – zmiany zlokalizowane poza skórą

Łuszczyca to choroba niejednorodna, a jej objawy różnią się między sobą w zależności od jej konkretnego rodzaju. W przypadku łuszczycy paznokci, jak sama nazwa wskazuje, zmiany mogą obejmować paznokcie (pojawiają się na nich m.in. wgłębienia, w skrajnych przypadkach może dojść do całkowitego oddzielenia płytki paznokciowej od łożyska).

Część chorych cierpi również na tzw. łuszczycę stawową (inaczej łuszczycowe zapalenie stawów – ŁZS), której głównym objawem są stany zapalne stawów oraz przylegających do nich struktur. Powodują one ból, sztywność i ograniczenie ruchomości stawów. W najcięższych przypadkach mogą nawet prowadzić do problemów z poruszaniem się i do kalectwa.

Ogólnoustrojowe objawy i skutki łuszczycy

Łuszczyca najczęściej kojarzona jest – słusznie – z chorobą skóry. Warto jednak pamiętać, że towarzyszący jej stan zapalny dotyczy całego organizmu. W łuszczycy o umiarkowanym i ciężkim przebiegu mogą pojawić się takie objawy jak ból i podwyższona temperatura, osoby chorujące mogą wymagać hospitalizacji. Tak jest np. w erytrodermii łuszczycowej, w przypadku której zmiany mogą objąć dosłownie całe ciało.

Innym objawem łuszczycy jest uporczywy świąd. Statystyki mówią, że pojawia się on u ok. 80% chorych. Dla wielu z nich stanowi on najbardziej uciążliwy symptom tego schorzenia.

Łuszczyca wywiera też duży wpływ na stan ogólny pacjentów. Chorujące na nią osoby o wiele częściej niż reszta populacji zapadają na inne schorzenia o podłożu autoimmunologicznym i zapalnym. Częściej dotyczą ich również choroby metaboliczne (w tym cukrzyca i otyłość) oraz choroby sercowo-naczyniowym. Dodatkowo, wiele leków ogólnoustrojowych stosowanych przy tej dermatozie ma sporo niekorzystnych dla organizmu skutków ubocznych.

Łuszczyca wpływa też negatywnie na stan psychiczny pacjentów. Obniża jakość życia i wpływa na relacje społeczne. Ze względy na widoczność zmian łuszczycowych powoduje lęk przed stygmatyzacją i odrzuceniem ze strony otoczenia. U wielu osób chorujących na łuszczycę pojawia się depresja oraz zaburzenia lękowe.

Przyczyny łuszczycy

Lekarzom i naukowcom do tej pory nie udało się w pełni wyjaśnić przyczyn łuszczycy. Wiadomo jedna, że wpływ na jej pojawienie się wywiera kilka czynników.

1. Czynnik genetyczny – łuszczyca to choroba mająca podłoże genetyczne, ale wywołujące ją zmiany nie dotyczą tylko jednego genu. Również jej dziedziczenie ma charakter wielogenowy. Jeśli na łuszczycę choruje jedno z rodziców, ryzyko zachorowania dziecka wynosi 10-20%. Choroba zarówno matki, jak i ojca zwiększa to prawdopodobieństwo do 50-70%. Jeżeli żadne z rodziców nie zmaga się z tą chorobą skóry, ryzyko łuszczycy u ich potomstwa wynosi 1-2%.
2. Czynniki immunologiczne – w tym aspekcie chodzi m.in. o procesy wywoływane przez nieprawidłowe działanie limfocytów T (komórek odpornościowych organizmu).
3. Czynniki środowiskowe – wśród czynników mogących uaktywnić tę chorobę wymienia się m.in. infekcje, niektóre leki (m.in. przeciwmalaryczne, beta-blokery, cymetydyna, niesteroidowe leki przeciwzapalne), stres, palenie tytoniu, picie alkoholu. W przypadku kobiet, dodatkowymi czynnikami ryzyka jest okres ciąży i porodu oraz menopauza.

Mechanizmem, który bezpośrednio prowadzi do pojawienia się zmian łuszczycowych na skórze są zaburzenia w procesie regeneracji naskórka. Mówiąc dokładniej, chodzi o nieprawidłowości w procesie proliferacji (rozmnażania się) komórek. Komórki z warstwy podstawowej naskórka do warstwy rogowej „wędrują” tylko kilka dni (a powinny 28). Powoduje to przyspieszone wytwarzanie naskórka i jego nawarstwianie. Stąd właśnie biorą się charakterystyczne łuski (blaszki) łuszczycowe.

Rodzaje łuszczycy

Rodzaj objawów, ich wygląd i lokalizacja na ciele – to podstawowe kryteria, na bazie których wyróżnia się różne rodzaje łuszczycy. Do rodzajów łuszczycy możemy zaliczyć m.in. zwykłą, krostkową, paznokci, stawową, owłosionej skóry głowy.

Łuszczyca zwykła (inaczej zwyczajna lub plackowata)

Stanowi większość diagnozowanych przypadków łuszczycy (mówi się o 80, a nawet 90%). To właśnie jej dotyczą wszystkie najbardziej znane objawy tej choroby (owalne lub okrągłe zmiany na skórze pokryte łuską, oddzielone od reszty skóry). Wyróżnia się 2 typy łuszczycy zwykłej:

• typ I, którego objawy pojawiają się przed 40. rokiem życia, bardzo często już w dzieciństwie i młodości. Może mieć ciężki przebieg, jest bardziej oporny na leczenie; uważa się, że za jego pojawienie się odpowiadają głównie predyspozycje genetyczne;
• typ II to tzw. łuszczyca dorosłych. Pierwsze objawy mogą pojawić się między 50. a 70. rokiem życia.

Łuszczyca krostkowa

W przypadku łuszczycy krostkowej, skóra chorego staje się czerwona, opuchnięta i pokryta krostami z wydzieliną ropną. Łuszczyca krostkowa może występować w dwóch postaciach: uogólnionej (jest to jedna z najcięższych postaci łuszczycy obejmująca całe ciało) i miejscowej (na dłoniach i stopach). Jest to stosunkowo rzadka odmiana łuszczycy.

Łuszczyca stawowa (inaczej łuszczycowe zapalenie stawów – ŁZS)

Łuszczyca stawowa objawia się przewlekłym stanem zapalnym stawów i tkanek przyległych. Może obejmować stawy rąk, nóg, nadgarstki, stawy skokowe, kręgosłup, stawy biodrowo-krzyżowe. Miewa zazwyczaj łagodny przebieg, ale może także przyczynić się do dużych problemów z poruszaniem, prowadząc nawet do kalectwa. W przebiegu łuszczycowego zapalenia stawów często pojawia się również łuszczyca skóry, ale nie jest to regułą.

Łuszczyca paznokci

Podobnie jak w przypadku ŁZS, łuszczyca paznokci może współistnieć ze zmianami na skórze albo być jedynym objawem łuszczycy. Cechą typową dla tej dolegliwości jest powstawanie na płytce paznokciowe punktowych wgłębień (to tzw. naparstkowanie). Zajęte zostaje również łożysko paznokcia, co objawia się żółtym przebarwieniem wyglądającym tak, jakby ktoś umieścił kroplę oleju pod paznokciem.

W efekcie paznokcie stają się zgrubiałe, matowe, białawo-żółte, kruche i poprzecinane poprzecznymi bruzdami. Przy zaawansowanej może dojść do całkowitego oddzielenia płytki od łożyska.

Łuszczyca owłosionej skóry głowy

Zmiany łuszczycowe pojawiające się w przypadku łuszczycy głowy są bardzo wyraźnie oddzielone od reszty skóry. Mają formę czerwonych plam pokrytych srebrzystymi łuskami. Mogą wychodzić poza linię włosów – na czoło, szyję, skórę za uszami. Schorzenie to bywa mylone z łojotokowym zapaleniem skóry lub grzybicą.

Łuszczyca – leczenie

Medycyna nie zna obecnie sposobu na trwałe wyleczenie łuszczycy. Celem prowadzonych terapii jest łagodzeniu objawów oraz wydłużanie okresów remisji. Stosowane metody są dopasowywane do rodzaju łuszczycy oraz do stopnia nasilenia zmian łuszczycowych. Lekarze stosują leki działające miejscowo (maści, kremy, balsamy itp.) oraz ogólnoustrojowo. W pierwszym przypadku wybrane preparaty mają za zadanie usunięcie łusek, zahamowanie procesu ich wytwarzania oraz złagodzenie stanu zapalnego skóry. W tym celu stosuje się np.:

• preparaty keratolityczne zawierające kwas salicylowy lub mocznik;
• dziegcie (pochodne węgla kamiennego); mają działanie antyproliferacyjne;
• cygnolinę, wykorzystywaną do tzw. terapii minutowej;
• glikokortykosteroidy;
• analogi witaminy D3.

Leczenie preparatami działającymi na cały organizm wykorzystywane jest głównie w przypadku łuszczycy stawowej i krostkowej. Wskazaniem do ich stosowania jest też oczywiście erytrodermia łuszczycowa (w której zmiany obejmują niemal całą powierzchnię ciała). W przypadku łuszczycy zwykłej stosowanie takich leków uzależnione jest od ogólnego stanu pacjenta oraz od tego, jaki procent powierzchni ciała został zajęty przez zmiany łuszczycowe.

Leczenie ogólne łuszczycy polega m.in. na zastosowaniu retinoidów, leków cytostatycznych (najczęściej metotreksatu) oraz cyklosporyny A (silny lek immunosupresyjny, osłabiający układ odpornościowy). W terapii wykorzystuje się także fototerapię i fotochemioterapię. Do najnowocześniejszych metod leczenia ogólnoustrojowego łuszczycy należą obecnie leki biologiczne.

Łuszczyca – pielęgnacja i profilaktyka

Ważnym elementem zapobiegania nawrotom łuszczycy jest właściwe oczyszczanie i pielęgnacja, stosowane również w okresach remisji. Celem kremów, maści, żeli czy emolientów przeznaczonych do skóry z objawami łuszczycy jest jej regularne nawilżanie, ujednolicanie kolorytu, likwidacja uczucia świądu.

Coraz więcej sygnałów wskazuje również, że w profilaktyce łuszczycy dużą rolę odgrywa prawidłowa dieta i ruch. Wpływają one pozytywnie na kondycję całego organizmu, sprawiają również, że nawroty tej choroby skóry mają łagodniejszy przebieg. Dietetycy zalecają chorym regularne spożywanie produktów będących źródłem pełnowartościowego białka, jedno- i wielonienasyconych kwasów tłuszczowych, błonnika pokarmowego, witamin, składników mineralnych, antyoksydantów oraz bakterii kwasu mlekowego.

Warto też pamiętać, że wpływ na bardziej lub mniej łagodny przebieg łuszczycy ma również stosowanie używek oraz stres.